53 replies to this topic

[spras77]

Advertisements

สวัสดีครับทริปนี้จะชวนเดินทางท่องเที่ยวปราสาทหิน ตามรอยเส้นทางซึ่งปรากฏอยู่ในบทประพันธ์เลื่องชื่อ La Voie royale  ของ อ็องเดร มาลโรซ์ (Andre Malraux) นักเขียนหนุ่มชาวฝรั่งเศสผู้ซึ่งหลงไหลศิลปะในดินแดนแห่งอารยธรรมโบราแถบนี้ ได้เดินทางเข้ามาสู่เมืองเสียมเรียบ

ทริปนี้จะชวนดำเนิน เดินทางจากเมืองพิมาย ท่องเที่ยวไปตามปราสาทหินที่มีปรากฏในหนังสือดังกล่าวจนสุดเขตประเทศไทย ณ ชายแดนเขมรครับ



หนังสือ La Voie royale ได้มีแปลเป็นไทยในชื่อ “ราชมรรคา”  ครับ โดยเท่าที่ทราบจะมีการแปลโดยสำนักพิมพ์ผีเสื้อและปัจจุบันก็มีของสำนักพิมพ์ มติชน
เป็นนวนิยายที่แปลเพื่อร่วมเฉลิมฉลองครบรอบ ๒๐ ปี มรณกรรมของ อ็องเดร มาลโรซ์  โดยเนื้อหารายละเอียดย่อๆเป็นเรื่องราวนักโบราณคดีหนุ่ม เดินทางมาเผชิญโชค เสาะหาศิลานางอัปสรเพื่อนำกลับไปขาย เนื้อหาบางส่วนเกี่ยวกับการเมืองและประณามการล่าอาณานิคม

[spras77]

นอกจากนี้ในหนังสือยังกล่าวถึงเส้นทางศิลาแลงระหว่างเมืองพระนครกับเมืองพิ มาย ที่มีปราสาทกระจัดกระจายอยู่มากมาย ไว้ด้วยในระหว่างการเดินทาง



แม้ในปัจจุบันจะมีข้อถกเถียงในแวดวงวิชาการทางด้านประวัติศาสตร์ โบราณคดี ถึงข้อมูลและข้อเท็จจริงต่างๆของสถานที่และเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น กระทั่งมีการสำรวจ เรียนรู้พิสูจน์กันขึ้น

กระแสหนึ่งพบว่าสถานที่และเหตุการณ์มีอยุ่จริงและเป็นถนน เส้นทางที่ผู้คนในอดีตเดินทางไปมาหาสู่กัน แต่อีกกระแสหนึ่งก้มีข้อมูล และหลักฐานยืนยันชัดเจนถึงความเป้นไปได้ว่า อาจจะเป็นเพียงเส้นทางปกติ หาใช้ถนนหลวง หริออาจจะเป้นเพียงทำนบกั้นน้ำก็เป้นได้ ภายใต้หลักฐานและบริบทแวดล้อมของอดีต



แต่การเดินทางนี้เราจะก้าวข้ามข้อถกเถียงทางวิชาการนั้นไปครับ และเดินทางท่องเที่ยว ไปตามเส้นทางดังกล่าวในพื้นที่เขตอีสานใต้ ดินแดนที่เต็มไปด้วยเรื่องราวความลี้ลับ ของข้อมูลอิงประวัติศาสตร์และการเดินทางไปตามเส้นทาง ซึ่งผู้คนในอดีตเดินทางไปมาหาสู่กัน

[spras77]

บ้านมีไฟ คือ "ธรรมศาลา"
"ราชมรรคา" คือถนน เชื่อมถิ่นฐาน
ชัยวรมัน สร้างไว้ เป็นตำนาน
ยุคโบราณ อาณาจักร นครธม
.
จากศูนย์กลาง แยกทาง เป็นห้าสาย
มีเสาราย เรียงสลัก งามสวยสม
ถนน สะพาน สเปียนใหญ่ ข้ามสายชล
เป็นที่คน ชนสัญจร รอนเดินทาง
.
ราชมรรคา เชื่อมโยง สองแผ่นดิน
จากพื้นถิ่น โตนเลสาบ เมืองศูนย์กลาง
ผ่านช่องจอม มีตาเมือน เรือนพักทาง
พอรุ่งสาง ผ่านบ้านบุ ลุพิมาย
.
ธรรมศาลา มีไว้ ให้คนพัก
เป็นบ้านหลัก มีไฟ ไล่อันตราย
เป็นจุดตรวจ ป้องกันภัย มิกล่ำกลาย
ตั้งเรียงราย ตามถนน "ราชมรรคา"

คัดลอกและสำเนาจาก : คุณวรนัย , oknation.net/blog/voranai

เส้นทางสายราชมรรคาทั้ง 5 สายที่สร้างขึ้นในรัชสมัยพระเจ้ายโศวรมันที่ 1 แผ่ขยายออกไปทุกทิศทางจาก "นครธม" หรือ "เมืองพระนคร" เป็นเส้นทางสายสำคัญดังนี้
1.จากเมืองพระนคร - ปราสาทพิมาย  ประเทศไทย
2.จากพระนคร - ปราสาทวัดภู แขวงจำปาศักดิ์ ประเทศลาว
3.จากพระนคร - สวายจิก
4.จากพระนคร - ปราสาทพระขรรค์  กำปงสวาย
5.จากพระนคร – กำปงธม

เส้นทางจากพระนครหรือนครธม มายังเมืองพิมายหรือวิมายะปุระ ถือเป็นเส้นทางที่ยาวและไกลที่สุด สาเหตุที่ต้องมีการเดินทางไกลขนาดนั้น ข้อมูลส่วนหนึ่งระบุชัดเจนว่า ไม่ใช่การขยายหรือเผยแพร่อาณาจักร แต่เป็นไปเพื่อเสาะแสดวงหาและแลกเปลี่ยนทรัพยากรเหล็กและเกลือ ซึ่งมีมากในแถบอีสานบ้านเราในปัจจุบัน นอกจากนี้อีกหนึ่งความเชื่อที่สำคัญคือการสร้างบารมีและความยิ่งใหญ่ด้วยการ ทำนุบำรุงพระศาสนา ก็เป้นอีกหนึ่งเหตุผลที่ทำให้เราพบ ความเชื่อมโยง พุทธและฮินดูบนเส้นทางสายปราสาทนี้เสมอแบบแยกกันไม่ขาด



การเดินทางที่ไกลนี้เองกษัตริย์ขอมในสมัยนั้นจึงให้ปลูกสร้างสิ่งอำนวยความสะดวกตลอดรายทาง สำหรับผู้ที่ต้องสัญจรบนถนนทั้ง 5 สาย
สิ่งอำนวยความสะดวกเหล่านั้นมีทั้งศาสนสถาน โรงพยาบาลหรือเรียกว่า "อโรคยาศาลา" และบ้านพักคนเดินทาง เรียกว่า "ธรรมศาลา"





เครดิตภาพ : คุณวรนัย

[spras77]

การที่ดินแดนแถบอีสานมีทรัพยากรที่สำคัญอยู่ 2 อย่าง คือ เหล็กและเกลือกระจายอยู่ทั่วไปจึงดึงดูดให้ผู้คนเดินทางเข้ามาอยู่เสมอ  การ เดินทางในอดีตนั้น การสร้างธรรมศาลาหรือที่พักคนเดินทาง   และอโรคยาศาลาหรือโรงพยาบาล    จะมีการสร้างทุกระยะประมาณ   15  กิโลเมตร   เป็นระยะการเดินทางที่พอเหมาะในสมัยโบราณ    ถ้าเดินทางเป็นหมู่คณะใหญ่ๆมี กองเกวียนจะใช้ระยะเวลา  1 วัน    ก็จะถึงที่พักคนเดินทางหรือบ้านคนมีไฟ  ถ้าเป็นคณะเล็กๆเดินทางอย่าง เร่งรีบจะใช้เวลาประมาณ  6-8  ชั่วโมง      ถ้ามีการเร่งรีบพิเศษไปโดยสัตว์ พาหนะเช่นม้า จะถึงบ้านพักคนเดินทางได้เร็วกว่านี้  ในสมัยของกษัตริย์องค์นี้มีการสร้าง ปราสาทหินที่เรียกว่า ธรรมศาลา


ทริปนี้เราเราได้มีโอกาสลัดเลาะไปตามรอยเส้นทางดังกล่าว แม้จะไม่ได้ไปทุกสถานที่ซึ่งปรากฏ แต่กลิ่นอายและความรู้สึกของการเดินทางไปสัมผัสและเรียนรุ้ร่องรอยของอดีต จาก ปราสาทหินพิมาย - ปราสาทพนมรุ้ง - ปราสาทเมืองต่ำ และ กลุ่มปราสาทตาเมือน ก็เพียงพอกับระยะเวลา 3 วัน 2 คืน บนเส้นทางสายอารยธรรมขอมสายนี้ " เส้นทางสายราชมรรคา "

เราเลือกที่จะเริ่มต้นทริปนี้ด้วยการมุ่งตรงเข้าสู่พื้นที่ อ.พิมาย จ.นครราชสีมา เพื่อเข้าไปสู่ปราสาทหินพิมาย


ปราสาทหินพิมาย เป็นปราสาทหินบนพื้นราบที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในประเทศไทย ประกอบด้วยปราสาทประธานเป็นปรางค์องค์ใหญ่ สร้างด้วยหินปูนและหินทราย ตัวปราสาทหันหน้าไปทางทิศใต้ (โดยปกติปราสาทเขมร มักสร้างหันหน้าไปทางทิศตะวันออก) คงให้รับกับถนนโบราณ ซึ่งตัดตรงจากเมืองพระนครหลวงของขอมมายังปราสาทหินพิมาย



กระนั้นก็ดี ยังมีนักวิชาการหลายท่านได้เสนอแนวคิดของสาเหตุที่ปราสาทหินพิมาย หันหน้าไปทางทิศใต้ ดเช่นความเชื่อในคัมภีร์มหาปรินิพพานสูตร ที่เชื่อว่าทิศใต้เป็นทิศแห่งการเกิด ( ชุมชนพิมาย มีรากของความเชื่อทางพุทธศาสนามาก มากเกินกว่าความเชื่อทางฮินดูจะแทนที่)  นอกจากนี้ตำแหน่งการตั้งของตัว ปราสาทยังสัมพันธ์กับแกนดิ่งของโลก ( ทิศเหนือ - ใต้ ) ซึ่งให้ความสำคัญกับ สุริยทวาร( ประตูทิศเหนือ) เพราะเชื่อว่าเป็นทางสำหรับผ็พ้นจากโลก ส่วนปิตุรยาน( ประตูทิศใต้)  เป็นทางกลับสู่สังสารวัฏ

[spras77]

ปราสาทหินพิมาย อยู่ในตำราเรียนประวัติศาสตร์ของนักเรียนไทยระดับประถมมาช้านาน เราเรียนรู้และทำความรู้จักกระทั่งรู้สึกสนิทและไม่ห่างเหินกับปราสาทหินพิ มาย เลย การศึกษาและทำความเข้าใจเกี่ยวกับปราสาทหินพิมาย ก็มีการจัดการอย่างเป็นระบบและมีการศึกาาและพัฒนาอย่างต่อเนื่องตลอดเวลา


ความสนุกของการเดินทางทริปนี้ ที่มีเด็กประถมร่วมเดินทางไปด้วย คือ  การตามหาภาพสลักและการตีความภาพสลักอิงประวัติศาสตร์ ซึ่งทำให้การท่องเที่ยวปราสาทหินมีความสนุกน่าสนใจมากขึ้น  



เพราะตลอดเวลาที่เดินทาง มักจะได้ยินเสมอว่า " ไม่เห็นมีอะไรเลย "  , "เดินแค่ 15 นาทีก็ทั่วแล้ว "   ผมเชื่อว่าเด็กประถมเป็นต้นไป ล้วนได้เรียนรู้ประวัติศาสตร์ชาติไทย และมีความอยากรู้ อยากเห็นและได้สัมผัสเสมอ ครับ

[spras77]

ปราสาทประธานล้อมรอบด้วยระเบียงคด



ภายในลานชั้นในยังมีปรางค์พรหมทัตอยู่ทางทิศตะวันออก

ภายในเราจะพบประติมากรรมบุรุษนั่งขัดสมาธิ


เชื่อกันว่าเป็นพระรูปของพระเจ้าชัยวรมันที่๗ หรือพระเจ้าพรหมทัต




ส่วนแขนที่หักหายไปจากเดิมที่เคยเชื่อว่าอยู่ในท่าของการพนมมือในระดับพระ อุระ  ต่อมาในยุคหลังยังมีการสันนิษฐานเพิ่มเติมว่า แขนที่หายไปอาจจะอยู่ในท่าของการประคองถือคัมภีร์  แสดงท่ากำลังท่องสวดมน ตราแห่งพุทธ


ปรางค์หินแดงอยู่ทางทิศตะวันตก


หลังปรางค์แดงมีอาคารเชื่อว่าเป็นสถานที่ประกอบพิธีกรรมของพราหมณ์จึงมักถูกเรียกว่า หอพราหมณ์

[spras77]

ที่นี่อยู่ในการดูแลของกรมศิลปากรและกำลังจะมีงานเฉลิมฉลองครับ  น้องๆนัก เรียนกำลังเตรียมการแสดง มีนักท่องเที่ยวต่างชาติกลุ่มใหญ่ที่มาเที่ยวให้ความสนใจกันมาก


ภายในตัวปรสาทได้รับการดูแลอย่างดีครับ


ร่มรื่นและสามารถนั่งพักได้เป็นระยะ




ปรางค์ประธานเป็นปรางค์ประธานที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในประเทศไทย   ก่อสร้างด้วยศิลาทรายสีขาวล้วน




เงยหน้ามองขึ้นไปจะเห็น ศิวนาฏราช เทพแห่งการร่ายรำพระศิวะทรงใช้จังหวะการร่ายรำควบคุมโลก

[spras77]

ด้านทิศใต้ชั้นใน เป็นทับหลังพระนารายณ์บนนาคราช ที่มีผู้นำสิ่งของมาถวาย


ทับ-หน้าบันที่บอกเล่าเรื่องราว ทัพพระรามยกไปเมืองลงกา ของทศกัณฐ์ โดยหนุมานคต้องนำหินมาถมเพื่อข้ามไปยังเมืองลงกาซึ่งเป็นเกาะ


ทับ-หน้าบันที่บอกเล่าเรื่องราว อินทรชิตนำศรนาคบาศยิงไปรัดพระรามและพระลักษณ์ โดยมีพญาครุฑบินออกมาช่วยเหลือ


ทับ-หน้าบันที่แสดงให้เห็นถึงเรื่องราวความขัดแย้ง ที่เป็นสาเหตุหนึ่งให้พระรามและทศกัณฐ์ต่อสู้กัน ( พระลักษณ์ตัดหูและจมูกน้องสาวทศกัณฐ์ เพราะจะมานำพระรามไปเป็นสามี ทำให้ทศกัณฐ์โกรธมาก)


ด้านบนของทับหลังดังกล่าว บอกเล่าเรื่องราวที่ท้าวมาลีวราช ตัดสินความขัดแย้งระหว่างพระรามและทศกัณฐ์

[spras77]

พระราม พระลักษณ์และนางสีดา เดินทางกลับอโยธยา


กลีบขนุนบนหลังคา


หากเป็นรูปนาค จะเรียกรูป นาคปัก


โดยมากมักสลักเป็นลายเทวดายืนในซุ้ม

[spras77]

ซุ้มประตูและระเบียงคด ที่ได้รับการบูรณะอย่างดี


เป็นอาคารก่อด้วยหินทรายยกพื้นสูง อยู่ล้อมรอบปราสาทประธาน ระเบียงคดมีลักษณะคล้ายกำแพงแก้วทั้ง 4 ด้าน



โดยมีตำแหน่งที่ตั้งตรงกับแนวของประตูเมือง และประตูทางเข้าปราสาทประธาน


ปรากฏหลักฐานสำคัญที่ซุ้มประตูด้านทิศใต้ บริเวณกรอบประตูพบจารึกภาษาเขมร อักษรขอมโบราณ

กรอบหน้าต่างช่องลมลายมะหวด


คล้ายผลมะหวดเรียงกันเป็นลูกกรงใช้แทนหน้าต่าง

[spras77]

พระชัยพุทธมหานาถ (Preah Jayabuddhamahanatha)


พระพุทธปฏิมากรนาคปรก

[spras77]

นั่งเล่นคลายร้อนกันสักพัก เราก็เตรียมเดิทางกันต่อไปยัง อ.นางรอง จ.บุรีรัมย์ครับ เรามีแผนที่จะเดินทางต่อไปยังปราสาทหินพนมรุ้ง หรือปราสาทหินสีชมพู ( ปราสาทหินพิมาย เรียกว่าปราสาทหินสีชาว ปราสาทหลังนี้ใช้หินทรายสีขาวออกสีเทา ซึ่งเป็นหินทรายที่มีความทนทาน มีคุณภาพดีที่สุดในบรรดาหินทรายสี )

เราจะเลือกใช้ อ.นางรอง จ.บุรีรัมย์ เป็นศูนย์กลางที่พักสำหรับเดินทางต่อไปยังปราสาทอื่นๆในเส้นทางสายราชมรรคา นี้ครับ ด้วยว่าไม่ไกลจาก อ.พิมายมากนัก อีกทั้งยังมีความสะดวกในการเดินทางต่อยัง อ.อื่นๆในจ.บุรีรัมย์ และ จ.สุรินทร์ โดยไม่ต้องกลับเข้าไปพักในตัวเมืองบุรีรัมย์

[spras77]

เรามุ่งตรง วิ่งบนถนนสายรอง ลัดเลาะตามอ.ต่างๆ เข้าสู่ อ.นางรอง จ.บุรีรัมย์ ครับ คืนนี้เราพักกันที่โรงแรมนี้ในบรรยากาศที่มีกลิ่นอายอารยธรรมขอมนิดๆครับ  

[spras77]

วันรุ่งขึ้นเราเตรียมเดินทางกันต่อครับ แต่คราวนี้เราทิ้งกระเป๋าและสิ่งของอื่นๆไว้ที่พัก วันนี้เรามีทริปวิ่งกันยาวจนสุดเขตแดนประเทศไทยกันเลยทีเดียวครับ  

ปราสาทพนมรุ้ง - ปราสาทเมืองต่ำและกลุ่มปราสาทตาเมือน



ช่วงนี้อากาศทางแถบอีสานนั้นค่อนข้างร้อนและมีฝน สลับพายุฤดูร้อนเป็นบางช่วงครับ เตรียมสิ่งของจำเป็นสำหรับเดินทางให้พร้อมแล้วเราก็ออกเดินทางกันเลยครับ

[spras77]

ปราสาทพนมรุ้ง ตั้งอยู่ในที่สูงบนเขาพนมรุ้ง พื้นที่ อ.เฉลิมพระเกียรติ ห่างจากตัวเมืองบุรีรัมย์ลงมาทางทิศใต้ประมาณ 77 กิโลเมตร  


โดยที่ตั้งของตัวปราสาทนั้นอยู่บนเชิงเขา ซึ่งเคยเป็นภูเขาไฟ( ปัจจุบันดับสนิทแล้ว)  ทุกวันนี้ปากปล่องภูเขาไฟอยู่บริเวณใกล้กับตัวปราสาท และกลายเป็นแอ่งน้ำขนาดใหญ่ การที่เคยเป็นแหล่งที่มีลาวาปะทุจากภูเขาไฟ ทำให้พื้นที่บริเวณใกล้เคียงกับเขาพนมรุ้ง โดยเฉพาะที่ต่ำ มีความอุดมสมบูรณ์ในเรื่องของแร่ธาตุต่างๆในการเพาะปลูกและทำเกษตรกรรม



เราแวะที่ศูนย์บริการนักท่องเที่ยวกันก่อนครับ ที่นี่ถูกจัดแสดงได้ค่อนข้างดีทีเดียว เหมาะกับการเรียนรู้ก่อนที่จะขึ้นไปยังตัวปราสาท

[spras77]

ศูนย์บริการข้อมูลแก่นักท่องเที่ยว บริการฟรีพร้อมข้อมูล




ดินแดนแถบนี้เคยมีอารยธรรมที่รุ่งเรืองมาก่อน มีผู้คนอาศัยอยู่มาช้านาน


ภายในจัดแย่งเป็นโซนและยุคต่างๆ




ศิลาจารึกจำลอง


ข้อมูลยุคต่างๆและข้อมูลทางประวัติศาสตร์ของดินแดนแถบนี้ ล้วนเชื่อมโยงกับอาณาจักรเขมร


ศิวลึงค์และฐานโยนีจำลอง


องค์ปราสาทจำลองและการบูรณะ




 

[spras77]

จำลองการเกิดปรากฏการณ์แสงอาทิตย์ลอดช่องพนมรุ้ง

[spras77]

จ่ายค่าบัตรเข้าเยี่ยมชมสถานที่กันก่อนครับ จ่ายทีเดียวเข้าได้ทั้งปราสาทเมืองต่ำและปราสาทพนมรุ้งครับ




ความเชื่อส่วนบุคคล  (ที่นิยมทำตามๆกันมากกว่า) เพราะเอาเข้าจริงๆก็ไม่หลักฐานหรือข้อมูลใดๆมาสนับสนุนความเชื่อต่างๆ
หากความเชื่อนั้นมันไม่ทำลายธรรมชาติ ก็คงไม่มีปัญหาอะไรครับ


นับจากนี้ทางเดินจะชันและสูงขึ้นเรื่อยๆ ประดุจดังเดินขึ้นสวรรค์ชั้นดาวดึงก์

[spras77]

วันนี้นักท่องเที่ยวกลุ่มใหญ่ มากันเยอะเลยทีเดียวครับ  อีกทั้งมีน้องๆนักศึกษามหาวิทยาลัยต่างๆ ซึ่งทางอาจารย์ประจำวิชา พามาเรียนรู้กันหลายมหาวิทยาลัยเลยทีเดียว ( อดที่จะไปแอบฟัง lecture ของ อ.มงศิลปากรท่านหนึ่งบรรยายไม่ได้ น่าสนุกและน่าติตดามจริงๆครับ )



ปราสาทพนมรุ้งหันหน้าไปทางทิศตะวันออก มีอาคารและสิ่งก่อสร้างต่างๆตั้งเรียงรายขึ้นไปจากลาดเขาทางขึ้นจนถึงปรางค์ ประธานบนยอด ซึ่งเปรียบเสมือนวิมานที่ประทับของพระศิวะ บันไดทางขึ้นช่วงแรกทำเป็นตระพังหรือสระน้ำ สามชั้นผ่านขึ้นมาสู่พลับพลาชั้นแรก



จากนั้นเป็นทางเดินซึ่งมีเสานางเรียงปักอยู่ที่ขอบทางทั้งสองข้างเป็นระยะ ๆ ถนนทางเดินนี้ ทอดไปสู่สะพานนาคราช ซึ่งเปรียบเสมือนจุดเชื่อมต่อระหว่างดินแดนแห่งมนุษย์และสรวงสวรรค์



สะพานนาคราช ราวสะพานทำเป็นลำตัวของพญานาค 5 เศียร สะพานนาคราชนี้เองตามความเชื่อเป็นทางที่เชื่อมระหว่างโลกมนุษย์กับเทพเจ้า


ทางเดินที่ทอดยาวไต่ระดับขึ้นไปนี้ การค่อยๆก้าวเดินขึ้นไปอย่างช้าๆทีละก้าว เพื่อดู ยอดปราสาทที่จะค่อยๆโผล่พ้นแนวระเบียงคดขึ้นมา



 

[spras77]

เป็นความตั้งใจที่จะทำให้เปรียบประดุจการขึ้นสวรรค์ ทิพยวิวานของพระศิวะบนเขาไกรลาศ


มี ข้อสังเกตของนักวิชาการว่า ช่างที่สร้างปราสาทแห่งนี้ได้พยายามสื่อและเชื่อมโยงสัญลักษณ์ต่างๆที่ปรากฏ ขึ้นจากปราสาทแห่งนี้กับโลกและจักรวาลไว้ด้วย

เช่นจำนวนบรรไดทางขึ้นมี 52 ขั้นตรงตามจำนวนสัปดาห์ของปี


การวางผังปราสาทให้ตรงกับทิศตะวันออกจริงๆ ซึ่งคลาดเคลื่อนไปเพียง 5.5 องศาเท่านั้น


การจงใจสลักลายดอกบัวบนพื้นชาลา ซึ่งสื่อให้เห็นทิศทั้งแปดที่เป็นสัญลักษณ์ของจักรวาล